De Legende van de Witte Wieven

Lochem in de Gelderse Achterhoek met haar prachtige natuur ligt aan de rand van de glooiende hellingen van de Lochemse Berg. Op die berg in de buurtschap Zwiep zit een diepe kuil, de Witte Wievenkuil. Nu woont en werkt er in Zwiep al ruim honderd jaar de familie Postel, als windmolenaar, bakker en caféhouder van Uitspanning “De Witte Wieven”, waar toeristen graag vertoeven. 
Door overlevering van de ouders op hun kinderen weet de familie Postel veel over de Witte Wieven te vertellen; deze Witte Wieven dwalen in het nachtelijke duister in en om de Witte Wievenkuil. Op de lange winteravonden werd hun de legende van de Witte Wieven verteld.

“Lang geleden woonde in Zwiep aan de rand van de berg een boer met veel bezittingen. Uitgestrekte landerijen waren van hem, maar hij had geen zonen, alleen een dochter; ze heette Johanna en ze groeide op tot een struise boerendochter. De vader wilde haar naar zijn keus laten trouwen met Hendrik, zoon van een welgestelde boer. Johanna echter had haar zinnen gezet op Albert, zoon van een keuterboertje. Deze Albert werd de deur gewezen door Johanna’s vader. Albert, verdrietig omdat hij Johanna niet meer mag ontmoeten, rijdt op een avond met zijn paard de berg op. Nu had zijn moeder hem altijd op het hart gedrukt, dat hij in de nacht nooit bij de kuil moest komen, omdat de Witte Wieven niet gestoord wilden worden. Albert denkt aan Johanna en niet aan de Witte Wieven. Hij rijdt met zijn oude paard de berg op en het wordt steeds donkerder. Hij verdwaalt! Opeens komen uit het niets witte gedaanten opdoemen; deze pakken paard en ruiter op en zetten deze andersom in de richting vanwaar hij was gekomen. Albert schrikt geweldig en ziet nog net de afgrond van de Witte Wieven kuil, waar hij ingestort zou zijn als de Witte Wieven hem niet hadden geholpen. Hij komt behouden thuis en weet zijn zuster Aaltje te bewegen de volgende dag een taart te bakken. Deze koek wordt op een schotel naar de kuil gebracht als dank voor zijn redding.

Hendrik, de uitverkorene, bracht Johanna een bezoek, maar zij liet blijken dat zij hem niet mocht. De vader van Johanna gaf de moed niet op en komt met zijn dochter tot overeenstemming dat beide rivalen een proef moeten afleggen.

Hij geeft de jongens opdracht om op hun paard in het nachtelijk duister een ijzeren spit in de kuil te werpen, daarbij moeten ze roepen: “Witte Wieven wit, hier breng ik oe het spit”. Degene, die het eerste terug is, krijg Johanna als vrouw!

De jongens aanvaarden de opdracht, al weet Albert dat hij kansloos is, omdat Hendrik over een veel beter paard beschikt. Hendrik, ondanks zijn snelle paard, wordt in het donker bang; hij werpt het spit in de struiken en snelt naar  huis. Albert, door liefde verblindt, drijft zijn paard naar de kuil; werpt het haarspit naar de kuil en roept: ‘Witte Wieven wit, hier breng ik oe het spit’. De rust is verstoord! De Witte Wieven komen krijsend uit de kuil te voorschijn. Albert keert zijn paard, achtervolgd door de Witte Wieven. Hij ziet de bloeddoorlopen ogen en het haar op hun tanden. Eén van hen heeft het spit opgevangen en zit Albert zo dicht op de hielen, dat hij de hete adem van het Witte Wief in zijn nek kan voelen. Toch blijft hij op wonderbaarlijke wijze voor en weet de boerderij van Johanna te bereiken.

Johanna, in haar hart hopend dat Albert de proef zal doorstaan, heeft de deuren van de boerderij open gezet en een lamp op de deel geplaatst. Albert rijdt met zijn paard de deel op, Johanne staat achter de deur, gooit deze dicht, vlak voor het witte wief. Deze ziet haar prooi ontsnappen en gooit van woede het spit achter Albert aan. Het spit blijft echter trillend steken in de deur. Albert en Johanna omarmen elkaar; Johanna’s vader houdt woord. Ze trouwen in het voorjaar. De dag na de bruiloft vindt Albert in de nevels op de stoep van de boerderij van het bruidspaar een haarspit op een schotel, gelijkend op de schotel waar de koek op had gelegen. De haarspit én schotel blijken van goud te zijn! De Witte Wieven blijken Albert en Johanna goed gezind te zijn en ze leefden nog lang en gelukkig!

De oude boerderij van Albert en Johanna is verdwenen. Het haarspit en een gedeelte van de deur is bewaard gebleven en staat tegen de bakkerswinkel in Zwiep!